Nişanlanma Türk Medeni Kanunu’nun 118 vd. maddelerinde düzenlenmiştir. Kanunda “Evlenme vaadi” olarak tanımlanan nişanlanma bir aile hukuku sözleşmesidir. Sözleşmenin geçerli olabilmesi için bu sözleşmeyi yapan kişilerin ayırt etme gücüne sahip olmaları gerekir. Nişanlanma, yasal temsilcilerinin rızası olmadıkça küçüğü veya kısıtlıyı bağlamaz.
TMK’da nişanlanma için herhangi bir şekil şartı aranmamış ancak toplum tarafındanbelli bazı ritüellere bağlanmış olup bu ritüellerin yerine getirilmesi gerekmektedir. Ritüelden kasıt, ailelerin bir araya gelmesi, tarafların evlenme iradelerinin dışarıya vurulması, bu dışa vurmanın dillendirilmesi, ilan edilmesi, karşılıklı hediyelerin verilmesi, aile bireylerinin ilişkilerinin daha sıkılaştırılması vb. şeklindeki gelenek ve göreneklere uygun bir takım davranışlardır.
Hukuki olarak kurulmuş olan nişanlanmanın sona ermesi taraflar arasında çeşitli hukuki sorunlara yol açabilmektedir. Nişanın bozulmasının üç ayrı hukuki sonucu vardır. Bunlar; “Maddi Tazminat”, “Manevi Tazminat” ve “Nişan Hediyelerinin İadesi” ‘dir.
Özellikle nişanlanma anında ve nişanlı kalınan süreler içinde tarafların birbirlerine vermiş oldukları hediyeler, nişanın bozulması ile gündeme gelmekte ve hukuki sorunlara sebep olmaktadır.
Nişan hediyelerinin iadesi meselesi TMK’nın 122. Maddesinde düzenlenmiştir. Şöyle ki; “Nişanlılık evlenme dışındaki bir sebeple sona ererse, nişanlıların birbirlerine veya ana ve babanın ya da onlar gibi davrananların, diğer nişanlıya vermiş oldukları alışılmışın dışındaki hediyeler, verenler tarafından geri istenebilir.”
Burada üzerinde durulması gereken husus alışılmışın (mutad) dışındaki hediyelerden kastın ne olduğudur. Yargıtay’a göre nişan hediyelerinin mutad sayılabilmesi için, bu hediyelerin yöresel örf ve âdete göre verilen hediyelerden olması ve maddi değerinin de günün koşullarına göre fazla olmayan hediyelerden olması gerekir, bu da tarafların mali ve sosyal durumlarıyla ölçülmelidir.
Mutad (alışılmış) hediyelerden kasıt; giymekle, kullanmakla eskiyen ve tüketilebilen eşyalardır. ( Elbise, ayakkabı vs. ) Bu eşyaların iadesi istenemez.
Yine Yargıtay’ın yerleşik içtihadına göre, nişan yüzüğü dışında kalan tüm altın, takı ve ziynet eşyası mutad dışıdır.
Söz konusu nişan hediyelerinin iadesinin talep edilmesi için kusur aranmaz.
YARGITAY 3. HUKUK DAİRESİ 12.02.2014 tarih 2013/17223E. 2014/2072 K.“TMK’nın 122. Maddesine göre, nişanlılık evlenme dışında bir sebepten dolayı sona ererse, nişanlıların birbirlerine vermiş oldukları, alışılmışın dışındaki hediyeler geri istenebilir. Nişanın bozulması sebebiyle mutad dışı hediyelerin geri alınmasına dair davalarda kusur aranmaz. Nişanın bozulması halinde alışılmışın dışındaki hediyeler aynen, mevcut değilse mislen geri verilir veya karşılığı sebepsiz zenginleşme kurallarına göre geri istenir. Alışılmış (mutad) hediyelerden kasıt; giyilmekle, kullanılmakla eskiyen ve tüketilen eşyalardır. Hediyelerin verildiği ve iade edilmediği hususu her türlü delil ile ispat edilebilir. “
YARGITAY 3. HUKUK DAİRESİ 20.10.2008 tarihli E. 2008/14528,K. 2008/17279 “……………….TMK'nın 122.maddesinde nişanın bozulması halinde alışılmışın dışındaki hediyelerin aynen, mevcut değilse mislen geri verileceğini öngörmüştür. Alışılmış (mutad) hediyeden kasıt giyinmekle, kullanmakla eskiyen ve tüketilen eşyalardır. Altın ve ziynet eşyası ile cep telefonu vs. eşyalar mutad dışı hediyeler olup, iadesi gereken eşyalar sınıfına girmektedir. Dava tarihi esas alınarak bilirkişi tarafından altın yüzük 100,00 YTL, cep telefonu 110,00 YTL sim kartı 20,00 YTL ve altın kolye 350,00 YTL olmak üzere toplam 580,00 YTL olarak değerlendirilmiştir.
Hükme dayanak yapılan 14.04.2008 tarihli ek raporda tarafların mali ve sosyal durumları, örf ve adet uyarınca nişan için yapılan masraflar "… canlı buket gül,çikolata, saç yapımı, resimciye ödenen, kuru çiçek, özel nişan elbisesi, nişan terliği, ayakkabı, çanta-çorap,çizme,orta parası, kız babasına gömlek, kız babasına hırka, kız annesine etek- pantolon- gömlek- çorap- ayakkabı, kız anneannesine etek- başörtü- çorap- hırka- kumaş, altın nişan yüzüğü, altın kolye, Nokia cep telefonu" olarak 2.006,00 YTL belirlenmiş; yine davacının evlenmek amacıyla yaptığı harcamalar mahalli örf ve adete göre yapılması muhtemel giderler "… söz yüzüğü, söz çikolatası, çiçek, kuaför ve makyaj gideri, bayram için hediyeler de; muhtelif giysi, bayram için kız annesine giysi, bayram için kız babasına giysi, bayram için kız kardeşlerine giysi…" olmak üzere toplam 540.00 YTL olarak değerlendirilerek toplam 2.546,00 YTL masraf hesaplanmıştır. Dairemizin bozma ilamına uyan mahkemece tam olarak bozma gerekçelerine uyulmamıştır. Altınlar (yüzük,kolye) ve cep telefonu dışındaki taleplerin reddi gerekirken, yanılgılı değerlendirme sonucu mutad eşyaların bedelinin de tahsiline karar verilmesi doğru görülmemiştir.”
Ayrıca ailelerin birbirlerine vermiş olduğu hediyeler, TMK anlamında hediyelerin iadesi kapsamında talep edilemez. Sebepsiz zenginleşme veya bağışlamadan rücu hükümleri ile talep edilebilir.
Son olarak, söz konusu hediyelerin iadesi için dava zamanaşımı olarak; nişanlanmanın sona ermesinin üzerinden 1 yıl geçmekle zamanaşımına uğrayacağı TMK m.123’de hüküm altına alınmıştır.
